Với những người làm việc trong lĩnh vực công nghệ số chắc chắn không còn xa lạ với ngôn ngữ lập trình. Nó đóng vai trò quan trọng giúp chúng ta tạo nên các ứng dụng, phần mềm hữu ích phục vụ nhu cầu của cuộc sống. Để hiểu rõ hơn về điều này các bạn hãy tham khảo nội dung được chia sẻ trong bài viết hôm nay nhé.
Ngôn ngữ lập trình là gì?
Ngôn ngữ lập trình (Programming Language) là tập hợp các ký hiệu được chuẩn hóa theo quy tắc nhất định để viết phần mềm, tập lệnh hoặc hướng dẫn cho máy tính làm theo. Qua đó, con người có thể thực hiện các thuật toán một cách đơn giản để tạo ra các sản phẩm công nghệ, kỹ thuật số.
Tính đến thời điểm hiện tại, ngôn ngữ lập trình đã được phát triển hơn 700 loại với hệ thống quy tắc riêng yêu cầu người dùng bắt buộc tuân theo. Sự xuất hiện của nó giúp chúng ta giải quyết được nhiều vấn đề nhanh chóng và mở ra kỷ nguyên mới về công nghệ số.
Thông thường, mỗi loại sẽ chia thành 2 phần: cú pháp và ngữ nghĩa và được xác định bởi các tiêu chuẩn hoặc tham chiếu riêng. Sau khi lập trình viên nắm rõ quy tắc cơ bản sẽ viết mã nguồn trong một trình soạn thảo văn bản hoặc IDE rồi biên dịch chúng thành ngôn ngữ máy để các thiết bị khác có thể đọc hiểu được.
Đặc điểm nổi bật của ngôn ngữ lập trình là gì?
Tất cả các loại ngôn ngữ dùng để lập trình hiện nay đều có cấu tạo bao gồm các chi tiết kỹ thuật sau:
- Dữ liệu
- Cấu trúc dữ liệu
- Câu lệnh
- Dòng điều khiển
- Tên và các tham số
- Các cơ chế tham khảo và tái sử dụng
Đối với các ngôn ngữ phổ biến sẽ đi kèm với tiêu chuẩn riêng để nhận diện, ví dụ như với C++ là ISO. Tùy thuộc vào mức độ mạnh của mỗi loại mà phần mềm lập trình viên viết ra có thể chạy được kể cả khi mắc một vài lỗi cơ bản hoặc phải sửa lại từng dòng lệnh như viết chính tả.
Tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng, mức độ phức tạp, ngôn ngữ lập trình còn có thể phân chia theo cấp thấp và cao:
- Ngôn ngữ cấp thấp: hoạt động tương tự như phần cứng máy tính, khó diễn giải, dùng để phát triển hệ điều hành mới hoặc mã chương trình cơ sở.
- Ngôn ngữ cấp cao: sử dụng các lệnh bằng tiếng Anh, giúp lập trình viên viết và diễn giải mã dễ dàng hơn.
Chức năng, phân loại ngôn ngữ lập trình
Khi tìm hiểu về loại ngôn ngữ này, chắc chắn lập trình viên sẽ quan tâm đến chức năng và cách phân loại để dễ dàng áp dụng vào thực tế:
Chức năng
Loại ngôn ngữ này dùng để viết phần mềm, tập lệnh hoặc hướng dẫn cho máy tính làm theo một số thuật toán. Ngoài ra, nó còn có thể kiểm soát các thiết bị bên ngoài như máy in, ổ đĩa, robot,…
Ví dụ: PostScript được tạo lập từ một chương trình khác để điều khiển máy in hoặc màn hình máy tính.
Phân loại ngôn ngữ lập trình
Chúng ta không cần phải ngồi ghi nhớ hết tất cả các loại ngôn ngữ khác nhau sẽ cảm thấy vô cùng choáng ngợp trước kho tàng kiến thức đồ sộ. Sau đây là cách phân loại đơn giản nhất để các bạn có thể nắm bắt nhanh chóng.
Ngôn ngữ máy
Ngôn ngữ máy (Machine Language) được hiểu là nền tảng của bộ vi xử lý. Tất cả các chương trình, phần mềm, hướng dẫn cho máy tính,… do lập trình viên viết ra đều chuyển đổi thành dạng này trước khi bắt đầu hoạt động chính thức.
Chúng ta sẽ thấy ngôn ngữ máy được biểu diễn dưới dạng mã nhị phân. Đây là cách nhận biết duy nhất cho bộ vi xử lý và quyết định đến việc các chương trình viết ra có chạy được hay không.
Hợp ngữ
Hợp ngữ (Assembly Language) là dạng ngôn ngữ dùng để lập trình ở cấp thấp. Lập trình viên sẽ sử dụng các từ tiếng Anh để viết chương trình giúp dễ hiểu và nhận biết hơn, ví dụ như:
- Input= nhập
- Add = phép cộng
- Sub = phép trừ
Hiện nay, hợp hầu như chỉ được dùng để giao tiếp với phần cứng hoặc xử lý các vấn đề liên quan đến tốc độ cao như các trình điều khiển thiết bị, ứng dụng thời gian thực,… Bởi vì chương trình của nó khá cồng kềnh, khó nhớ và không phải bộ vi xử lý nào cũng hỗ trợ. Quan trọng hơn, nếu muốn các thiết bị khác hiểu và thực thi được chương trình, chúng ta sẽ phải dùng đến công cụ riêng để dịch ra ngôn ngữ máy.
Ngôn ngữ lập trình bậc cao
Loại này có hình thức gần với ngôn ngữ tự nhiên, có tính độc lập cao, ít phụ thuộc vào vi xử lý hoặc các trình dịch chuyển đổi để viết ứng dụng, phần mềm chạy trên các nền tảng và kiến trúc khác nhau.. Chúng ta sẽ thường xuyên tiếp xúc với nó với những loại phổ biến sau:
- Ngôn ngữ C
- Ngôn ngữ C++
- Ngôn ngữ Java
- Ngôn ngữ Pascal
- Ngôn ngữ PHP
- Ngôn ngữ Visual Basic
Ngôn ngữ để viết các chương trình, ứng dụng riêng
Dựa trên phương pháp xây dựng và thực hiện chương trình thì ngôn ngữ này còn được phân loại để viết các chương trình, ứng dụng riêng dưới các dạng sau:
- Ngôn ngữ tuyến tính là các chương trình được thực hiện theo lệnh đã viết từ đầu đến cuối.
- Ngôn ngữ thiết lập theo cấu trúc là các dự án được chia nhỏ hơn để thực hiện một công việc cụ thể.
- Ngôn ngữ hướng đối tượng sẽ lấy một sự vật cụ thể làm tiền đề để giải thuật chương trình.
List ngôn ngữ lập trình web được sử dụng phổ biến nhất
Với hơn 700 loại khác nhau chắc chắn chúng ta cần bỏ ra một khoảng thời gian dài nghiên cứu để hiểu và ứng dụng. Tuy nhiên, trên thực tế, bạn chỉ cần thành thạo một vài ngôn ngữ nhất định đã có thể viết được các chương trình, phần mềm từ cơ bản đến nâng cấp, ví dụ như:
Ngôn ngữ C
Loại ngôn ngữ này xuất hiện vào năm 1972 với khả năng hoạt động trên một bộ thiết bị phần cứng lớn hơn với bộ nhớ hạn chế với tính ổn định cao và rất dễ hiểu. Hiện nay, chúng được sử dụng cho lõi của hầu hết các hệ điều hành phổ biến.
Ngôn ngữ C#
Ngôn ngữ lập trình C# được sáng tạo bởi Microsoft để dùng cho các ứng dụng .NET. Tuy nhiên, loại này mang tính “độc quyền” và chỉ áp dụng cho việc xây dựng và phát triển các phần mềm do hãng phát hành hoặc thành phần của hệ điều hành Windows.
Ngôn ngữ C++
Ngôn ngữ này là một lựa chọn hoàn hảo cho lập trình viên sử dụng ngoài C vì phù hợp với hầu hết các trình điều khiển thiết bị, trò chơi, công cụ xử lý âm thanh/hình ảnh,… hiện nay.
Một số chương trình nổi tiếng được viết bởi ngôn ngữ C++ đang rất phổ biến hiện nay là Microsoft Windows, Google Chrome.
Ngôn ngữ CSS
CSS là một trong những loại ngôn ngữ lập trình được dùng cho thiết kế định dạng và layout website vô cùng phổ biến. Tuy nhiên, để dễ dàng sử dụng và đáp ứng nhiều tính năng, nhu cầu của khách hàng hơn, người viết sẽ kết hợp nó cùng JavaScript và HTML.
Ngôn ngữ Go
Ngôn ngữ Go là sản phẩm được phát triển bởi Google nhằm mục đích xây dựng các hệ thống cho lượng người dùng cực lớn. Nhìn chung, nhiều lập trình viên thích sử dụng dạng này vì dễ đọc và nhân diện, có tính ứng dụng, khả năng nhân rộng cao.
Ngôn ngữ PHP
PHP là ngôn ngữ phổ biến trong thiết kế website, chiếm tới 82,5% số lượng các trang web hiện nay. Dạng này sẽ giúp cho lập trình viên dễ viết và sáng tạo hơn, đồng thời có thể chạy mượt mà kể cả khi công thức mắc một vài lỗi nhỏ.
Ngôn ngữ lập trình Java
Java đang là ngôn ngữ được lập trình viên sử dụng phổ biến nhất thế giới. Nó giúp con người mở ra nền tảng mã nguồn đa mục đích để chạy ở mọi nơi và có thể tích hợp cho tất cả các loại ứng dụng khác nhau..
Ngôn ngữ JavaScript
JavaScript là ngôn ngữ chạy trên web hiện đại xuất hiện lần đầu tiên trong Netscape Navigator vào năm 1995. Cho đến thời điểm hiện tại, nó đã mở rộng và dần trở thành nền tảng dành cho các môi trường máy chủ như Node.js hoặc công cụ phát triển ứng dụng di động, phần mềm của desktop.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cũng cho rằng JavaScript là nguyên nhân làm chậm tốc độ trình duyệt hay đẩy người dùng vào nhiều lỗ hổng bảo mật hơn. Vì vậy, trong quá trình sử dụng ngôn ngữ này để viết ứng dụng, phần mềm cho website, lập trình viên sẽ phải chú ý hơn đến vấn đề an toàn thông tin.
Ngôn ngữ Python
Loại ngôn ngữ này xuất phát điểm từ năm 1989 và rất được lập trình viên ưa chuộng bởi tính dễ đọc và linh hoạt, có thể xây dựng các ứng dụng cho nhiều hệ điều hành khác nhau.
Đặc biệt, Python còn được biết đến là một ngôn ngữ đa năng, nền tảng vững chắc của nhiều hệ thống web tự động hóa các tác vụ.
Ngôn ngữ Ruby
Cũng giống như Python, Ruby là ngôn ngữ lập trình rất dễ đọc, viết giúp cho việc xây dựng ứng dụng website của lập trình viên trở nên đơn giản hơn. Loại này đã được áp dụng những cải tiến vượt bậc để tối ưu hóa sự lựa chọn cho nhiều khách hàng.
Ngôn ngữ lập trình đang đem lại lợi ích gì?
Khái niệm về loại ngôn ngữ máy tính này khá trừu tượng nên đôi khi khiến chúng ta khó hiểu được mục đích cụ thể dùng để làm gì. Tuy nhiên, một khi đã bắt tay vào nghiên cứu các bạn sẽ thấy được nó phục vụ hữu ích cho đời sống và nghiên cứu khoa học, cụ thể như sau:
- Loại ngôn ngữ này giúp con người phát triển ứng dụng, chương trình máy tính như C, C++, C#, Java, Swift,…
- Chúng ta còn sử dụng ngôn ngữ lập trình để phát triển trí tuệ nhân tạo AI ứng dụng vào các trò chơi, chương trình chatbot,…
- Ngôn ngữ máy tính này cũng được ứng dụng trong quá trình nghiên cứu, phát triển và duy trì cơ sở dữ liệu như SQL, MySQL, DBASE,..
- Các trò chơi điện tử hiện nay đều được pháp triển dựa trên ý tưởng được viết thành phần mềm nhờ vào ngôn ngữ máy game phổ biến như Java, C, C#, C++,…
- Các ứng dụng, website trên internet phục vụ cho cuộc sống đều được xây dựng trên nhiều nền tảng, chương trình viết bằng loại ngôn ngữ này. Một số dạng phổ biến mà lập trình viên thường sử dụng có thể kể đến như Python, HTML, Java, JavaScript, PHP,…
Lời kết
Như vậy, nội dung bài viết hôm nay đã giải đáp thông tin cụ thể nhất xoay quanh ngôn ngữ lập trình đến độc giả. Mong rằng những kiến thức hữu ích này sẽ giúp mọi người hiểu thêm và có cái nhìn đúng đắn nhất nếu muốn lựa chọn ngành nghề cho tương lai.
